Mijn Studiezaal (inloggen)
11 Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuws-Vlaanderen (RAZVL), 1447-1796
11
Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuws-Vlaanderen (RAZVL), 1447-1796
Inleiding
De algemeene titel aan het hoofd van den inventaris, waarin dr. L.W.A.M. Lasonder de oude rechterlijke en notarieele archieven van de Zeeuwsche eilanden heeft beschreven * , omvat ook de beschrijvingen der gelijksoortige archieven van Zeeuwsch-Vlaamschen bodem, omdat ook deze deel uitmaakt van de tegenwoordige provincie Zeeland. Het verschil in de ontwikkeling der beide samenstellende gedeelten van het gewest en de omvang van het materiaal maakten het noodzakelijk afzonderlijke inventarissen te wijden aan de Zeeuwsche eilanden en Zeeuwsch-Vlaanderen, die echter een samenhangende serie vormen. De bewerker van den tweeden inventaris, die hierachter volgt, was dus gebonden aan den algemeenen titel van den eersten, die om deze reden ongewijzigd is overgenomen.
Voor den tweeden inventaris is vrij wat voorbereidend werk verricht door de heeren H. M. van Visvliet, jhr. mr. B.M. de Jonge van Ellemeet, dr. L.W.A.M. Lasonder en C. de Waard, waarvan bij de samenstelling dankbaar gebruik gemaakt is.
De rechterlijke archieven van Zeeuwsch-Vlaanderen, het oude Staats-Vlaanderen, tot de invoering der Fransche wetgeving, in het Rijksarchief te Middelburg laten zich, voorzoover zij tot dusver nog niet definitief beschreven waren, gemakkelijk in groepen indeelen. De archieven van den Raad en het Leenhof van Vlaanderen, gevestigd te Middelburg in Zeeland, vormen de eerste afdeeling en daarbij sluiten zich als tweede afdeeling aan de rechterlijke gedeelten der archieven van een aantal steden (met de bijbehoorende ambachten) en heerlijkheden, benevens het fort IJzendijke, welke plaatsen zelf nog in het bezit zijn van de administratieve gedeelten harer oude archieven, waarna de archieven der kleinere leenhoven als laatste afdeeling het werk besluiten.
Bij de rechterlijke archieven behooren volgens een goed te verdedigen en ook thans gevolgde opvatting de notarieele archieven beschreven te worden. Deze konden, naarmate het werk aan de andere groepen vorderde, worden ingedeeld achter de plaatselijke archieven en toen alles beschreven was, vormde het een goed sluitend geheel, geschikt voor afzonderlijke publicatie.
Van de archieven van Hulsterambacht en het Vrije van Sluis zijn zoowel de rechterlijke als de bestuurlijke bestanddeelen geplaatst in het Rijksarchief te Middelburg; zij leveren de stof voor een volgend deel * .
Een bijzondere positie neemt het archief van de heerlijkheid Breskens in, waarvan een beschrijving reeds vroeger is verschenen * . Ware dit laatste niet het geval, dan zou er wat voor te zeggen zijn om het archief te beschrijven in het volgende deel, dat aan Hulsterambacht en het Vrije gewijd zal worden; immers ook van Breskens berust, in tegenstelling met de andere Vlaamsche plaatsen, het gezamenlijke rechterlijke en administratieve archief in het Zeeuwsche depot. Zooals de zaak thans ligt kan echter met de zooeven gegeven verwijzing naar de genoemde beschrijving niet worden volstaan, omdat te Breskens óók een notaris heeft geresideerd, wiens tot dusver nog niet geïnventariseerd archief beschreven dient te worden hetzij in dezen of in den volgenden inventaris. Wat het plaatselijk archief betreft is dan een verwijzing naar het werk van mr. Fruin voldoende, doch het is wenschelijk die verwijzing en de beschrijving van het notarieel archief op te nemen in den tegenwoordigen inventaris bij de andere heerlijkheden, waar de heerlijkheid Breskens ongetwijfeld meer op haar plaats is dan in het gezelschap van de districten Hulsterambacht en het Vrije. Aldus is deze kleine moeilijkheid derhalve opgelost en ter plaatse, waar Breskens voorkomt, is, in overeenstemming met den overigen inhoud van dezen inventaris, uitsluitend verwezen naar de beschrijving van het rechterlijk gedeelte van het archief dier heerlijkheid.
Lieten zich de Vlaamsche inventarissen zonder groot bezwaar in twee deelen ontwerpen, anders was het met de inleiding tot die inventarissen, althans voor zoover zij zich ten doel stelt de noodige informatie te geven aangaande de geschiedenis van de archieven en van de wereldlijke * rechterlijke colleges, die de archieven gevormd hebben. Deze geschiedenis is moeilijk anders dan in één overzicht samen te vatten, omdat onze Vlaamsche instellingen door tal van banden onderling verbonden waren, zoodat bij gescheiden behandeling herhalingen niet te vermijden zouden zijn en de overzichtelijkheid groote schade zou beloopen. Wat over de nadere indeeling en de beschrijving der stukken gezegd zal worden, geldt, zooals vanzelf spreekt, hoofdzakelijk slechts voor den tegenwoordigen inventaris en zal dus later aangevuld dienen te worden wat de archieven van Hulsterambacht en het Vrije van Sluis betreft.
1. De organen
2. De archieven
3. Indeeling en beschrijving der archieven
4. Bijlagen
laatste wijziging 25-01-2024
2.743 beschreven archiefstukken
2.203 gedigitaliseerd
totaal 812.851 bestanden
Inventaris
2. Afdeling 2: Archieven van de steden en ambachten, de heerlijkheden en het fort IJzendijke 
2.3. Fort IJzendijke 
Het is niet bekend wanneer IJzendijke stadsrecht heeft gekregen. Uit het oudstbewaarde privilege, van 17 October 1330, overeenstemmend met dat van Oostburg, blijkt, dat IJzendijke reeds vroeger een stad was. Bij dit charter kreeg de stad rechtspraak in alle crimineele en civiele zaken. De stad en omgeving zijn in de veertiende eeuw verdronken, doch het land is in de vijftiende eeuw weder ingedijkt. Van de stad was toen slechts een puinhoop over. Parma versterkte een daarbij gelegen aantal huizen, dat zich IJzendijke was gaan noemen, en prins Maurits breidde deze nederzetting en versterking uit nadat hij de plaats op 10 Mei 1604 had ingenomen. Zij lag in het gebied van het Vrije van Sluis, welks magistraat bij de instructie voor hun gedeputeerden tot het aanstellen der drie hoofdmannen te IJzendijke, bepaalde, dat de hoofdmannen alleen vonnis zouden mogen wijzen in zaken beneden 2 £ groot (later verhoogd tot 3 £, daarna tot 5 £), behoudens appèl op den magistraat van het Vrije. Alle overige rechtspraak behield deze magistraat zich voor.
Op 11 Juli 1606 verzocht IJzendijke, dat gaarne den rang van een stad wilde innemen, van de Staten-Generaal een eigen magistraat en ontslag van de iurisdictie van het Vrije, benevens instelling van hooger beroep op den Raad van Vlaanderen te Middelburg; op 29 Augustus 1606 beslisten de Staten-Generaal echter, dat het Vrije de rechtspraak zou behouden over land en ambacht van IJzendijke. Een proces over de iurisdictie tusschen het Vrije en IJzendijke eindigde met het sluiten van een overeenkomst, waarbij bepaald werd, dat het college van het Vrije jaarlijks 7 hoofdmannen van IJzendijke zou verkiezen uit de afgaande hoofdlieden en 14 door dezen benoemde notabele ingezetenen.
De eerste en andere hoofdmannen zouden competent zijn in alle civiele zaken, behoudens appèl op het college van het Vrije. Dit college behield zelf de rechtspraak in lijfstraffelijke zaken. De baljuwage van IJzendijke stond ter begeving van den hoogbaljuw van het Vrije. De keuren en costumen van het Vrije zouden ook voor IJzendijke gelden. Op 18 Juni 1622 bekrachtigden de Staten-Generaal dit accoord. In hun streven naar een gelijke positie als door de stadsbesturen werd ingenomen, noemden de hoofdmannen zich burgemeester en schepenen. Dit werd hun in 1630 verboden bij resolutie van de Staten-Generaal (Gr. Plbk. II, 1193). Het zoogenaamde IJzendijkerambacht stond geheel onder de rechtsmacht van het college van het Vrije.
Zie: L. Gilliodts van Severen, Coutumes des pays et comté de Flandre, Quartier de Bruges, Coutumes des petites villes et seigneuries enclavées, VI, 467.
2.3.2. Archief van de weeskamer, 1675-1795.
2234-2240 Minuten van boedelrekeningen en boedelinventarissen, 1675-1795. 7 pakken 
2240 1793-1795 i
11 Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuws-Vlaanderen (RAZVL), 1447-1796
Inventaris
2. Afdeling 2: Archieven van de steden en ambachten, de heerlijkheden en het fort IJzendijke
2.3. Fort IJzendijke
2.3.2. Archief van de weeskamer, 1675-1795.
2234-2240 Minuten van boedelrekeningen en boedelinventarissen, 1675-1795. 7 pakken
2234-2240 Minuten van boedelrekeningen en boedelinventarissen, 1675-1795. 7 pakken
2240
1793-1795
laatste wijziging 25-01-2024
2.743 beschreven archiefstukken
2.203 gedigitaliseerd
totaal 812.851 bestanden
Kenmerken
Datering:
1447-1796
Andere namen:
Oud Rechterlijk Archief, Oude Rechterlijke Archieven (ORA), Oud Notarieel Archief, Oude Notariële Archieven (ONA), Weeskamerarchief, Weeskamerarchieven, RAZVl.
Omvang:
153 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1919
Titel publicatie:
A. Meerkamp van Embden, De archieven van de rechtbanken, weeskamers en notarissen, die over het tegenwoordig grondgebied der provincie Zeeland gefungeerd hebben. [Deel 2]: Zeeuwsch Vlaanderen 1447-1796 (Middelburg 1919)
Opmerking:
In 1940 zijn de volgende inventarisnummers verloren gegaan: 3, 120, 132, 175, 380, 381, 413, 469, 470, 498, 518, 780, 921, 922, 1402, 1403, 1429, 1701-1707, 1715-1719, 1723, 1797, 1800, 1809, 2293. Ook de oorspronkelijke inhoud van nummers 396-397 ging verloren. De verloren gegane nummers zijn in de inventaris als zodanig gemerkt. Enkele onderdelen zijn overgedragen aan gemeentelijke archiefdiensten, dit is bij de betreffende beschrijvingen vermeld.
Beschrijving:
Verzamelinventaris van de archieven van de gerechten, weeskamers en notarissen in Zeeuws-Vlaanderen (het voormalige Staats-Vlaanderen)
Inzage:
Online
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Thema trefwoorden:
Categorie:
laatste wijziging 25-01-2024
2.743 beschreven archiefstukken
2.203 gedigitaliseerd
totaal 812.851 bestanden